Obecno-nieobecni

Czy kiedykolwiek zdarzyło się Wam przyjść do pracy pomimo choroby lub dolegliwości zdrowotnych, np. przeziębienia lub bólu głowy? Odpowiedź brzmi tak? Ile razy w roku zdarza się Wam być w pracy mimo iż czuliście się na tyle źle, że powinniście zostać w domu? Czy słyszeliście kiedykolwiek o „niezdrowej nadobecności” w pracy?

Czym jest prezenteizm?

Prezenteizm, inaczej prezencja chorobowa (ang. presenteeism, sickness presence) to przeciwieństwo absenteizmu lub absencji chorobowej (ang. absenteeism), czyli nieobecności pracownika w miejscu pracy. Zjawisko prezenteizmu polega na przychodzeniu do pracy oraz wykonywaniu rutynowych obowiązków przez pracowników chorych i odczuwających dolegliwości zdrowotne. Próby zdefiniowania prezenteizmu podejmowano w latach 70-tych XX w., jednak w kontekście pracy zawodowej termin pojawił się w literaturze nieco później, tj. w latach 90-tych XX w.

Kogo dotyczy prezenteizm?

Z 6. Europejskiego Badania Warunków Pracy (ang. European Working Conditions Survey), obejmującego niemal 44 000 pracowników w 35 krajach wynika, że prezenteizm jest zjawiskiem powszechnym. Obecność w pracy pomimo choroby obserwuje się nieznacznie częściej w grupie kobiet w porównaniu do mężczyzn (44% vs 41%) oraz wśród osób poniżej 35 r.ż. (44%). Prezenteizm dotyczy przede wszystkim menadżerów, specjalistów oraz techników.

Jakie są przyczyny prezenteizmu?

Dlaczego przychodzimy do pracy pomimo choroby? Przyczyn jest co najmniej kilka. Zasadniczo możemy wyróżnić trzy główne rodzaje przyczyn, tj. przyczyny wynikające z warunków pracy, w tym presję czasu i konieczność dotrzymywania terminów, poczucie kontroli nad wykonywanymi zadaniami, dbałość o relacje ze współpracownikami, szczególnie w przypadku pracy zespołowej oraz niepewną sytuację na rynku pracy, przyczyny związane z osobistą sytuacją pracownika, w tym trudną sytuację finansową, powody rodzinne oraz czynniki psychologiczne oraz przyczyny powiązane z podejściem do pracy, np. zaangażowanie oraz poczucie bycia niezastąpionym.

Jakie są skutki prezenteizmu?

Prezenteizm jest zjawiskiem dość słabo poznanym ze względu na trudności wynikające z jego rozpoznania i pomiaru. O ile koszty związane z nieobecnością pracownika można łatwo zmierzyć, o tyle koszty związane z obniżoną efektywnością pracownika wynikającą z choroby już nie. Szacuje się, że produktywność pracownika obecnego w pracy pomimo choroby może spaść co najmniej o 1/3, generując koszty wyższe niż koszty wynikające z absencji chorobowej! Prezenteizm to nie jedynie obniżona produktywność w pracy (zarówno w kontekście ilości i jakości) i jakość życia pracowników, ale i również zagrożenie dla zdrowia współpracowników. Osoba chorująca np. na chorobę przenoszoną drogą powietrzną lub kropelkową i obecna w pracy może stanowić źródło zakażenia dla innych osób z otoczenia. W jednym z badań wykazano, że jednodniowa oraz dwudniowa nieobecność pracownika chorującego na grypę zmniejsza ryzyko transmisji wirusa w miejscu pracy o odpowiednio 25% i 39%.

Podsumowując, prezenteizm jest stosunkowo nowym zjawiskiem psychospołecznym w miejscu pracy. Niestabilność zatrudnienia na rynku pracy oraz kultura pracy, wymagająca od pracownika stałej dostępności, sprzyjają nasileniu tego zjawiska. Warto również podkreślić niską świadomość na temat prezenteizmu w społeczeństwie. Pracownicy mają tendencję do bagatelizowania drobnych problemów zdrowotnych, nie zdając sobie sprawy, że może dojść do ich zaostrzenia i pogorszenia stanu zdrowia. Pozornie drobna dolegliwość może przerodzić się w poważny problem zdrowotny, prowadzący w konsekwencji do absencji chorobowej. Czasem warto się zatrzymać, aby odzyskać równowagę w życiu i uniknąć przepowiedni Dalajlamy – „Człowiek poświęca swoje zdrowie, by zarabiać pieniądze, następnie zaś poświęca pieniądze, by odzyskać zdrowie.”

Ciekawostka: Z analizy danych ZUS wynika, że najczęstszymi przyczynami absencji chorobowej w 2016 r. były: ciąża, poród i połóg (19,1%), choroby układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej (15,3%), choroby układu oddechowego (12,3%) oraz urazy, zatrucia i inne określone skutki działania czynników zewnętrznych (13,9%).

Źródła:

• Zakrzewska K. Niezdrowa nadobecność w miejsce zatrudnienia. Przegląd Epidemiologiczny 2014; 68: 157-159.

• Malińska M. Prezenteizm – zjawisko nieefektywnej obecności w pracy. Medycyna Pracy 2013;64(3).

• https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1634en.pdf

• http://www.zus.pl/baza-wiedzy/statystyka/opracowania-tematyczne/absencja-chorobowa

• http://edition.cnn.com/2007/LIVING/worklife/12/05/coworkers.sick/index.html